7 december 1992. Als 13-jarig jongetje ga ik naar school in Zwitserland. Tijdens de les ‘Education civique’ (burgerschaprechten) vraagt de juf: ‘Wat is jullie het meest opgevallen dit weekend?’. Antwoord van de meerderheid: ‘De non tegen Europa’.

De dag ervoor, 6 december (deze donderdag 25 jaar geleden), stemde het Zwitserse volk via referendum tegen toetreding tot de Europese Unie. Massaal. De opkomst (80%) was uitzonderlijk hoog, de uitslag duidelijk: De Duitstalige kantons (op bazel-stad na) stemt tegen, de Franstaligen (en het Italiaanstalige Tessin) voor. Het volk was verdeeld: 50,3% is tegen, een nipte meerderheid.

Na de verkiezingsuitslag ging de jeugd  de straat op. Met duizenden. Zoals zelden gebeurt in het normaal zo rustige Alpenland. Geen Europese Unie betekende in hun ogen minder werkgelegenheid. De boosdoener: de Duitstalige boeren. ‘Suisse Allemands, paysans, prend ta canne et fous moi le camp’, werd er gezongen (wat zoiets betekent als: ‘Duitstalige boer, pak je stok en ga naar huis’, een leus die kort na die dag in die tijd regelmatig in IJshockey- of voetbalstadions hoorde). De Röstigraben (de symbolische grens tussen Duits- en Franstalig gebied) en het verschil tussen stad en platteland was geboren.

De leider van de Neinsager heette Christophe Blocher, toen toch een bescheiden gemeenteraadslid in Zurich namens de SVP. Een partij die later bekend werd door het minarettenverbod en andere strenge wetten tegen buitenlanders. Met de daarbij behorende provocatieve posters. Angst zaaien. Deze ondernemer doet vandaag de dag middels zijn bedrijven nog steeds veel handel met Europa. Maar houdt – U zult zeggen, hypocriet, en ik ben het met U eens – de Zwitserse grenzen gesloten. Soevereiniteit is heilig.

Zwitserland is vijventwintig jaar later nog steeds geen lid van de Europese Unie, maar doet via bilaterale verdragen en vrije handelsakkoorden wel mee, zonder mee te stemmen in Brussel. Onlangs haalde voorzitter van de Europese Unie Juncker nog een dikke miljard (verspreid over tien jaar) op voor ontwikkeling van Oost-Europa, als ‘tegenprestatie’ voor de strenge immigratiewetten die Zwitserland in 2014 aannam.

De Röstigraben bestaat vijventwintig jaar later ook nog steeds. Tijdens diverse referenda zijn de verschillen tussen Duits- en Franstalige,tussen stad en platteland zichtbaar. Zoals nu tijdens de campagne ‘no billag’: op 4 maart stemmen de Zwitsers over de afschaffing van kijk- en luistergeld en staatssubsidiëring van de nationale tv en radio. Daar waar men in Duitstalig Zwitserland vindt dat men moet betalen wat men consumeert, hebben de Franstaligen meer gevoel voor het bedienen van minderheden.

Lees ook:

https://www.swissinfo.ch/eng/directdemocracy/no-to-the-eea–25-years-on_a-quarter-century-of-switzerland-s-special-status-in-europe-/43730194