Schiphol moet uitbreiden, dat is bevorderlijk voor de economie, stelt het Kabinet. Maar omliggende gemeenten willen minder geluidshinder. Een nieuwe wet omtrent baangebruik moet uitsluitsel bieden. Wat betekent dit voor de omwonenden?

De groei van Schiphol lijkt onontkoombaar. De Nederlandse economie profiteert daarvan, inclusief de luchtvaartsector. Uitbreiding betekent meer werkgelegenheid en Schiphol moet proberen zijn positie als een van de grootste internationale luchthavens ter wereld proberen te behouden. Naast de reizigers die van en naar Nederland reizen zijn er veel die overstappen: zij maken daarbij gebruik van de diverse restaurants en winkels. Maar het komt ook de reissector ten goede, meer vluchten betekent immers meer concurrentie en goedkopere tarieven.

Maar omwonenden van de luchthaven willen minder overlast. Een vliegtuig dat overvliegt veroorzaakt al snel tussen de 60 en 80 decibel geluid, zo blijkt uit gegevens van nomos, een bedrijf dat voor Schiphol het geluid van vliegverkeer meet en live bijhoudt. Dat is de reden waarom in 2008 het kabinet de Tafel van Alders heeft gevraagd om met een passende oplossing te komen. Vertegenwoordigers uit de luchtvaart, de politiek en omwonenden zijn aan tafel geschoven om duidelijke afspraken te maken, onder leiding van oud-minister Hans Alders. Ieder heeft zo zijn eigen belangen.

Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat wil een nieuwe wet invoeren waarmee de baancapaciteit van Schiphol beter moet worden benut. Het Kabinet heeft de tafel van Alders gevraagd onder welke omstandigheden de wet toegepast kan worden. Hierbij wordt rekening gehouden met een (beperkte) groei van Schiphol, de overlast voor de omwonenden en het milieu. En de wet moet begrijpelijk zijn, zo schrijft Hans Alders in zijn rapport.

Conclusie: er komt een proef van twee jaar, met elke zes maanden een evaluatie. De proef begint zodra de Tweede Kamer heeft ingestemd. Dit lijkt een hamerstuk omdat een ruime meerderheid (waaronder regeringspartijen VVD & CDA) vorig jaar al daarmee instemden, maar de beslissing is uitgesteld vanwege de val van Balkenende IV. De commissie infrastructuur en milieu zal de kwestie op een nog onbekend tijdstip in behandeling nemen.

De huidige regels gaan al uit van beperkte geluidsoverlast. Maar, zo stelde de tafel van Alders vorig jaar, deze werken niet naar behoren. ‘Bijzondere weersomstandigheden (deze bepalen welke banen gebruikt worden), vertragingen of baanbeschikbaarheid worden niet meegerekend’, aldus het rapport. Het stelsel moet geperfectioneerd. Een vliegtuig wordt naar een baan geleid die het minste overlast veroorzaakt voor de omgeving. Preferentieel baangebruik heet dat in het luchtvaartjargon.

En daar zit een probleem, aldus Hans Heerkens, luchtvaartdeskundige en werkzaam aan de Universiteit Twente. ‘Schiphol kent een ingewikkeld banenstelsel. Niet alle start- en landingsbanen worden 100% benut. Sommige mogen maar in een richting gebruikt worden vanwege het geluid’. De Kaagbaan wordt alleen van en naar het zuidwesten ingezet (opstijgen en landen), omdat aan de noordoost kant veel mensen wonen (daar ligt de stad Amsterdam). Om diezelfde reden moeten vliegtuigen vaak naar de zeer westelijk gelegen Polderbaan taxiën om op te stijgen. Dit terwijl de Aalsmeerbaan dichterbij ligt maar bij noord-westenwind – wat nogal vaak voorkomt in Nederland – niet mag worden gebruikt. Vliegtuigen moeten tegen de wind in stijgen en landen.

Het Kabinet wilde in eerste instantie uitbreidden naar 800 000 vluchten per jaar in 2020. Dat ging de bewoners te ver, zo blijkt uit een motivatie van bewonersoverleg VGB (vereniging Gezamenlijke platforms).  Zij gingen pas akkoord met 510 000. Dit aantal wordt in de nieuwe wet vastgelegd. ‘Maar we gaan eerst experimenteren’, stelt Eef Haverkort (VWB). ‘vervolgens  zullen we zien of het nieuwe stelsel inderdaad meer bescherming biedt dan het huidige’.

Een groot voordeel van de proef is het experimenteren met ‘glijden’, dat in het kader van Europese regelgeving in de toekomst wordt ingevoerd. ‘Vliegtuigen bevinden zich minder snel op lage hoogtes en blijven hier ook niet steken. Omdat ze ver boven de grond al remmen worden de motoren boven de bewoonde gebieden niet meer gebruikt’, legt Heerkens  uit.

Dit kan des te beter toegepast worden omdat er vanaf 2012 een Europees luchtruim is. lcuhtverkeersleiders worden gecentraliseerd in een centrum voor 27 landen. Hierdoor zijn de routes die de vliegtuigen afleggen ver van te voren bepaald. ‘Je weet niet alleen welke route (in de lucht heb je een soort ‘snelwegen’ waar vliegtuigen gebruik van maken, red) een toestel aflegt, maar ook het tijdtip en de locatie kan nauwkeuriger worden vastgelegd’, legt Heerkers uit. Hierdoor hoeven toestellen minder op elkaar te wachten, oftewel niet meer in de lucht te blijven cirkelen totdat er een baan vrijkomt.

Deze oplossing stelt niet alle bewoners gerust. ‘Glijden zou minder hinder betekenen, maar bedenk dan wel dat er hierdoor meer vliegtuigen per uur over komen waardoor de winst van minder hinder weer teniet gedaan wordt’, stelt het Platform vlieghinder regio Castricum (PVRC). ‘Er kleven altijd nadelen aan’.

Volgens Heerkens schieten de bewoners er met het beoogde stelsel niet veel mee op. Het gevoel van overvliegende vliegtuigen blijft. ‘Schiphol zou pas een concessie doen als je altijd voor de dicht bijzijnde baan kiest en zoveel mogelijk over zee vliegt. Vissen klagen niet’, stelt Heerkens. Volgens de nieuwe beoogde wetgeving is dat niet het geval. ‘Een vliegtuig dat uit het westen aankomt kan nog steeds naar de meest oostelijke baan geleid worden om te landen’.

—> Schiphol verwerkt zo’n 480 000 vluchten per jaar (starten en landen). Dat moeten er volgens de nieuwe wet 510 000 worden in 2020, waarvan 32 000 ‘s nachts.

—> De nieuwe wet gaat uit van ‘preferentieel baangebruik’. Dat betekent dat zodra een vliegtuig in het zicht van Schiphol is zo min mogelijk over bewoond gebied vliegt, ook al moet er langer gevlogen worden om deze gebieden te ontwijken.

—> Een meerderheid van de Tweede Kamer (PvdA, D66, de VVD, de ChristenUnie, de SGP en het CDA) ging in 2009 akkoord met de proef, die op 1 november zou starten. Dit is nu uitgesteld omdat de SP het onderwerp controversieel verklaard heeft.

*Dit artikel is het resultaat van het vak ‘research’ aan de School voor Journalistiek te Utrecht