*Dit artikel verscheen op 30 november 2009 eveneens op Humedia.

‘Ik trek de gastvrijheid van ons land in twijfel.‘ ‘Waarom, Zwitserland? Waarom?‘: het zijn slechts enkele reacties die deze zondag op mijn Facebook-nieuwspagina prijkten. Onder mijn Zwitserse vrienden is er met afschuw gereageerd op het minarettenverbod dat mijn tweede thuisland zondag via referendum ruim ondersteunde.

‘60% van de Zwitsers zijn dus lieve gehoorzame schapen zonder hersens. Directe democratie is defenitief kut’. Deze reactie van een oud-klasgenoot vat het gevoel het beste samen. De initiatiefnemers van het minarettenverbod, de rechtse partij UDC (35% van de zetels in het parlement) en een christelijke partij, hadden een effectieve campagne gevoerd, met name door een omstreden poster te verspreiden, en in te spelen op de vooroordelen van de vaak nogal introverte Zwitser. Een boer die zijn dal nooit uitkomt kun je van alles wijsmaken.

In tegenstelling tot in Nederland waar Marokkaanse ‘straatschoffies’ het verpesten voor de rest, zijn de 350 000 Moslims in het Alpenland (4% van de hele bevolking, waarvan 10% praktiserend) met name afkomstig uit de Balkan. Zij worden vaak geassocieerd met criminaliteit, maar de meeste van hen zijn, net zoals de rest van de 20% buitenlanders, prima geintegreerd.

Maar daar ging het de initiatiefnemers niet om. Minaretten zijn het symbool van de islamitische macht. Volgens hen moet de ‘religieuze vrede’ bewaard worden, en dat kan alleen maar door de bouw van minaretten te verbieden. Van de 100 moskeen beschikken er vier over een minaret. Meer dan genoeg, zeggen zij. Stel je voor: straks zijn er in Zwitserland meer minaretten dan bergtoppen boven de 4000 meter.

Volgens de peilingen zou het minaretteninitiatief verworpen worden. Maar de Zwitserse regering, die ‘nee’ had geadviseerd aan de kiezers, had geen rekening gehouden met de hoge opkomst. 55% in plaats van een gebruikelijke 45% voor een verkiezingszondag (het volk mocht zich over vele lokale, regionale en landelijke kwesties laten horen). Over kloof tussen politiek en volk gesproken.

Een andere reden van het besluit van het Zwitserse volk kan de verkilde verhouding met Libië zijn. Twee Zwitserse zakenmensen worden daar al meer dan een jaar vastgehouden. Dankzij de bemmidelingspogingen van de Zwitserse premier Hans-Rudlof Merz komt hier (hopelijk) binnenkort een einde aan, maar het imago van de Libische leider Khadafi en de Arabische wereld heeft in Zwitserland de afgelopen tijd flink wat schade opgelopen.

Kloof tussen stad en platteland

De uitslag van het referendum is vooral een ‘waarschuwing’ voor de Zwitserse regering, zoals de Minister van Buitenlandse zaken Micheline Calmy-Rey zondagavond toegaf. ‘We hebben het onderschat’. Het doet in mijn ogen een beetje denken aan een decemberzondag in 1992, toen de destijdse regering overtuigd was van toetreding tot de Europese Unie. Maar dit werd door het volk in de kiem gesmoord. Ook toen bestond er een kloof tussen stad (voor) en platteland (tegen).

Wat nu? De zwitserse regering kan niet anders dan het minarettenbesluit respecteren en opnemen in de grondwet (het referendum is immers bindend). En zit met geknepen billen te wachten op de politieke en economische gevolgen. Gaan de Islamitische landen Zwitserland nu boycotten? Wat betekent dit voor het bankwezen, het bedrijfsleven en het toerisme, waar jaarlijks miljarden uit die landen naar toe stromen? De Zwitserse minister van buitenlandse zaken Micheline Calmy-Rey hield gisteravond vol dat het besluit ‘geen aanval is op de moslims’. Maar de reputatie van het Alpenland in het buitenland, en de Islamitische wereld in het bijzonder, heeft een enorme dreun gekregen.

Zondagavond hebben honderden jongeren gedemonstreerd in Bern en Zurich. Zij bouwden minaretten met karton. Ongetwijfeld hebben zij via de diverse Facebook-communities die na de bekendmaking van het resultaat zijn opgericht afgesproken. ‘Ik schaam me voor m’n land’, was een van de leuzen. En ik geef ze geen ongelijk: uit eigen ervaring weet ik dat Zwitserland wel een gastvrij land kan zijn.

*Slechts vier kantons, drie franstalige en Basel-stad stemden tegen het minarettenverbod.